De Rijst & Gierst actie 2023 met het Oudejaars Kinderfeest
We staan in een kring. Iedereen heeft een bal, formaat tennisbal. De ballen gaan rond in de kring. Ritmisch op een tekst die in het begin door allen wordt meegesproken. In het Frans of in het Bambara of in het Peul: ” we geven en we ontvangen”. De linker hand ontvangt van de persoon links, de rechterhand geeft aan de persoon rechts. Tussen links ontvangen en rechts geven is de bal even tussen de eigen beide handen voor de borst.
Een belangrijk moment want dat moment maakt dat het hart betrokken raakt en de bal niet als een automaat wordt doorgegeven van links naar rechts. Het midden moet ook meedoen. Daar is het even ‘jouw’ bal. Een moment bij jezelf. Dan concentreert de aandacht zich weer op de gevende hand. Die zorgt ervoor dat de ontvanger ontvangt. Daar ligt verantwoordelijkheid van de gever. De linker hand opent zich ondertussen om te ontvangen vol vertrouwen dat er een bal ingelegd wordt.
Als het goed gaat heeft iedereen altijd een bal. Maar het gaat in het begin helemaal niet goed. Iemand heeft ineens drie ballen, anderen hebben er geen één. Als de oefening even stopt wordt dat zichtbaar. Er wordt gelachen, druk gepraat en gewezen. Waar ligt het probleem?
Dat is niet meteen zichtbaar. Het probleem ligt ergens ertussen. Ergens tussen geven, ontvangen, koesteren, de ander en de kring. Het ligt in het ritme, in de aandacht, in de beweging. En dan, na vele keren oefenen, als het beter gaat, wordt het stiller. Alleen de docent geeft nog het ritme aan door het spreken van de ritmische tekst. Er ontstaat een autonome, stil aandachtige ruimte. Het luistert. We zijn er. Met elkaar. Voor elkaar!
De oefening
Bovenstaande oefening deed ik jarenlang met de medewerkers van Here Bugu in de ochtend. En bijna elke ochtend kon ik het verbluffende effect gadeslaan die deze oefening, met herhaling gedaan, op verschillende niveaus heeft.
Allereerst is deze oefening een uitdaging omdat in Mali de linkerhand als onrein wordt gezien (daar veeg je je achterste mee af) en hij doet dus niet volwaardig mee. Daardoor ontstaat er ongemerkt een disbalans in de coördinatie tussen links en rechts. Deze disbalans heeft direct invloed op de onderlinge communicatie en samenwerking. Al direct tijdens, maar vooral na de oefening zag ik de positieve gevolgen in het sociale patroon tussen de mensen doordat de linkerhand, en dus de rechter hersenhelft, ging meedoen.
De oefening werkt op een betere samenwerking tussen hart en hoofd, tussen voelen en denken. Hij verbetert de balans tussen vertrouwen geven aan de ene kant en verantwoordelijkheid nemen aan de andere. Op de balans tussen geloven (Ins ‘Allah) en ondernemen. Een balans die ieder moet vinden voor zichzelf, in relatie tot de ander en in relatie tot het geheel van de kring.
De actie en het kinderfeest
De jaarlijkse rijst en gierst actie begint op 6 december. Maar op Here Bugu begint hij al in november. Deze actie wordt elk jaar noodzakelijker. Door de oorlog rondom Here Bugu en door de Peulen die op Here Bugu erbij zijn gekomen (‘verplaatsten’ zeggen ze in Mali in plaats van ‘vluchtelingen’) is de nood groter geworden. Tegelijk draagt de actie bij aan onze bescherming omdat we de omgeving erbij betrekken en mensen van alle gezindten geholpen worden.
Een absoluut hoogtepunt van de actie is het kinderfeest op Oudejaarsdag waarbij tussen de 200 en 300 kinderen uit de omgeving met busjes naar Here Bugu worden gebracht. Het wordt georganiseerd door de jongeren van Here Bugu voor de kinderen. Zaklopen, blindemannetje, estafettes, toneelstukjes en….. voor elk kind een gevuld stokbrood en een flesje drinken. Voor hun allemaal het hoogtepunt van het jaar.
Liefdadigheid of solidariteit
Elk jaar doen we op Here Bugu iets gezamenlijks waardoor de medewerkers zich betrokken voelen bij de actie. Zo probeer ik ze te betrekken bij het bewustzijn voor de relatie tussen gever en ontvanger. Solidariteit met de allerarmsten is een heel ander gebaar dan liefdadigheid.
Omdat ik nu niet op Here Bugu kan zijn nam Seydou, de ‘gardien’ zelf een initiatief. Hij verzamelde de zieligste Peulen en zette ze voor hun tent met hun lege pannetjes. De foto’s daarvan stuurde hij, tussen 24 foto’s van de honden, zonder commentaar naar mij. “Mijn hemel waar gaat dit over?” dacht ik in eerste instantie. Maar kort daarop ging me een licht op: “Eigen initiatief voor de rijstactie!!! Je krijgt wat je vraagt Gerner: Eigen initiatief!”
Ik belde Seydou en dankte hem allereerst uitgebreid voor zijn initiatief dat me oprecht ontroerde. Ik herinnerde hem er echter ook aan dat we nooit bedelden voor de rijst maar juist iets ondernamen. Hij was het helemaal met me eens. Vanuit Nederland ging ik vervolgens met hem en met Baba in gesprek over andere mogelijkheden.
Het thema voor de actie: geven en ontvangen
En zo kwam ik op het idee voor het thema: ‘geven en ontvangen’. Ik vroeg aan Baba of hij zelf dagelijks de baloefening wilde doen en dat laten filmen en naar mij sturen zodat we ‘s avonds konden evalueren, inclusief zijn eigen functioneren en ik hem aldus kon bijstaan. Telkens met een kring van 10 tot 12 deelnemers. Met kinderen, met medewerkers, man en vrouw gemengd én met de Peulen, die tot nu toe niet meededen.
Zoals ze ook nog steeds niet echt met Here Bugu meededen. Ze zijn niet bij de vergaderingen, niet bij de oefeningen en nemen nog niet overtuigend verantwoordelijkheid voor hun afval en huishoudens op Here Bugu. De Peulen kijken van een afstand wantrouwend naar de oefeningen. Ze zijn tegen onderwijs en kennis van koeien is genoeg, vinden ze. Ze praten veel met elkaar onder een boom, de mannen. Maar ze kijken elkaar niet aan. Het zijn mannen met een kort lontje, het zijn krijgers en onenigheid leidt snel tot explosies. Dus het was een uitdagend voorstel van mijn kant.
Baba durft het aan
Baba ging met de Peulen praten. Voor de Peulen heb ik na drie jaar afwezigheid inmiddels mythische proporties gekregen. Het noemen van mijn naam doet wonderen en daar maakte Baba handig gebruik van. Hij stelde een proef voor. Twaalf mannen zouden de oefening doen en de oude, wijze mannen zouden als jury aan de kant zitten en besluiten of ze ermee door mochten gaan of niet. “Is het goed voor ons of niet / Is het tegen ons geloof of niet” waren daarbij de criteria.
De eerste ochtend. Begonnen wordt met het zorgvuldig wassen van de handen zoals vóór het bidden gebruikelijk is. Dan de eerste keer in een kring staan, de eerste keer de linkerhand gebruiken, een chaos met de ballen, sommigen lieten niet los, anderen verzamelden, luid gekrakeel onder elkaar. En daarna het commentaar van de oude-wijzen. Hun woord is nog wet!
Eerste wijze: “deze oefening gaat over menselijkheid, hij gaat over ons”.
Tweede wijze: “wij Peulen gaan niet naar school want dan wordt het hoofd te zwaar. Als dit school is, dan is school wel belangrijk voor ons”.
Derde wijze: “we moeten hierover vergaderen”.
En ze vertrokken naar hun vergaderplaats onder de boom naast de kippen en de ezels.
Een paar uur later kwamen ze terug bij Baba. “Wij ‘ontvangen’ alleen maar op Here Bugu, vanaf nu willen we ook geven! Wat kunnen we doen?” Het overviel Baba. Maar hij gaf de mannen een voorlopige taak zoals plastic en batterijen opruimen, zorgen dat de waterplaatsen schoon zijn, wieden in de moestuinen en dergelijken. De oefening maakte iets mogelijk wat we met woorden nooit hadden kunnen bereiken.
Vertrouw op Allah maar bind je kameel goed vast
Het is een Afrikaans spreekwoord waarin (een beetje materialistisch) tot uitdrukking wordt gebracht dat naast het vertrouwen ook het dragen van verantwoordelijkheid zijn plaats moet hebben. In de traditionele, en tevens hiërarchische cultuur, was dat wel aanwezig. Mede door de kolonisatie is de fatalistische en afhankelijke houding waarin initiatief niet gewaardeerd, en zelfs bestraft werd, diep binnengedrongen. De oefeningen zijn een heel effectieve hulp om dat te doorbreken.
‘s Avonds kijk ik met Baba vanuit Nederland naar de video’s en zou het liefst ertussen springen. Maar ik bespreek intensief met hem wat er te zien is en hoe hij de volgende dag ermee verder kan.
De eerste kring met de kinderen door Hamza
De eerste keer met de Peulen door Baba
De nabespreking met de oude-wijzen
Een paar dagen later, inmiddels gemengd, zelfs vrouwen. De Peulvrouwen wordt de volgende stap, dat vraagt nog een beetje voorbereiding, eerst alleen, zonder de mannen.
Een klein lichtje in de duisternis
Op Here Bugu werken we aan verandering van onderop. Dat gaat langzaam. Ontwikkeling gaat nu eenmaal langzaam als hij van binnenuit gegrepen moet worden. Maar wat ontwikkeld wordt groeit gestaag en laat zich niet meer uitwissen. En het inspireert anderen en die weer anderen. Het project Here Bugu is klein, bewust, om niet op te vallen. Maar de werking is groot. Een klein lichtje heeft juist in de duisternis (de ‘obscurité’ in het Frans), een groot effect.
DOE JE MEE? WIL JE DONEREN? HIER KAN HET!
100 kilo rijst= 80 euro/ 100 kilo gierst = 45 euro
Overmaking onder vermelding van RIJSTACTIE
of voor Here Bugu
onder vermelding van ALGEMEEN
Stichting Rondom Baba NL98TRIO0784740593
of via DEZE LINK
Inschrijven
Altijd op de hoogte blijven? Schrijf je in en ontvang bij elk nieuwe artikel een e-mailbericht.