De wereld van de kunst

Velen kennen mij als verhalenverteller. Velen weten dat verhalen, legenden, sprookjes en poëzie voor mij de bron zijn waar ik mijn inspiratie uit put. Ze helpen me om het leven beter te kunnen begrijpen en beter aan te kunnen. Grote kunstenaars uit de wereldliteratuur nemen ons mee op reis. We leren onszelf beter kennen aan de hand van grootse beelden en de avonturen van hun hoofdpersonen. Ze helpen ook om de enorme problemen waarin we vandaag de dag in de wereld staan te plaatsen in een groter perspectief. Dat roept gevoelens van dankbaarheid, moed en mildheid op in plaats van ontevredenheid, angst, onzekerheid en boze gedachten.

Goethes Faust

Afgelopen weekeinde was ik in Dornach in Zwitserland om daar in het Goetheanum te kijken naar een 9 uur durende opvoering van de Faust van Goethe (de integrale opvoering van het stuk is 20 uur, die zag ik in 2000 in Berlijn). Goethe was een grote Duitse dichter uit eind 18e begin  19e eeuw. Faust, de hoofdpersoon van zijn gelijknamige stuk streeft naar hogere kennis, hij wil weten wat wij hier op aarde komen doen, waar het allemaal om draait. Kennis die verder gaat dan het wetenschappelijke. Hij laat zich verleiden tot een pact met de duivel, Mephisto. Lange tijd geniet hij van al zijn geschenken. In de liefde en in zaken. Maar juist daar waar Faust de verleidingen van de duivel, waarvoor hij getekend heeft en die hij geniet, in de ogen kijkt vindt hij het menselijke, het mooie. Daardoor lukt het hem uiteindelijk aan het eind van zijn leven zich uit de wurggreep van de duivel te bevrijden.

De ‘echte’ wereld

In Mali was het op datzelfde moment Tabaksi, het offerfeest, het belangrijkste feest van het jaar. Traditiegetrouw wordt een schaap geslacht maar ook cadeaus uitgedeeld, vooral aan de armen. Iedereen wil een schaap en de prijzen reizen de pan uit. Er worden dus veel schapen gestolen. Juist nu in oorlogstijd waarin de criminaliteit welig tiert en het zelfrecht onder de bevolking zijn eigen loop neemt. Op Here Bugu hebben wij een grote stal met schapen! Overdag gaat Sekou, één van onze jongens met wat broertjes en zusjes op stap met onze schapen  om ze te laten grazen van de karige sprieten op de droge grond, ’s Nachts staan ze binnen onze muren.

De Peulen

Deze kinderen zaten in het klasje dat ik anderhalf jaar geleden leidde. Ze horen bij onze grote groep vluchtelingen, Peulen genoemd. Deze mensen hebben heftige gewoontes. Er wordt veel geslagen, ze hebben een kort lontje, ze staan niet erg open voor verandering en je moet beslist geen ruzie met ze krijgen. Een deel van de Peulen in het land hebben zich verenigd tot terroristische organisaties en teisteren het land en de arme bevolking. Een groot deel, zoals onze vluchtelingen, zijn op hun manier vredelievend en willen geen oorlog. Maar zij worden bedreigd want het leger, de politie en de bevolking kunnen de ene Peul niet onderscheiden van de andere. Ze lopen allemaal met machetes en stokken en dezelfde hoeden op hun hoofd.

Mijn klasje

Omdat de kinderen uit mijn klasje bij de aanvang een grote aan elkaar geplakte kluwen waren, trekkend en vechtend en elkaar sloegen maakte ik een liedje in het Frans dat we ’s morgens aan het begin van de les in de kring zongen: ‘A Here Bugu on ne frappe pas’ (op Here Bugu wordt niet geslagen). Elke keer als het misging in de loop van de dag was er wel een kind dat het liedje begon te zingen.

   

Here Bugu is altijd aanwezig

Alhoewel ik nu niet langdurig in Mali kan zijn is Here Bugu op een bepaalde manier bij alles wat ik doe in mij aanwezig. Zo ook tijdens de vele uren dat ik mij onderdompelde in Zwitserland, in de poëtisch, ritmische taal van Goethe en het schouwspel op het toneel. De tweede dag ontving ik, tussen twee bedrijven in, vervuld van het spel, de decors en de betoverende belichting  in het daglicht buiten de toneelzaal een lang bericht van Baba.

Originele bericht van Baba (vertaald)

De geschiedenis van pogingen tot diefstal, gesignaleerd op Here Bugu.

Baba: “1^e gebeurtenis  “In de nacht van afgelopen woensdag sprong een groep dieven over onze muur. Vervolgens hebben ze van binnenuit de sloten van de ijzeren toegangspoort kapot gemaakt. Toen zijn ze over het terrein geslopen en hebben meer dan 10 schapen uit hun omheining gehaald. Op hun tocht naar de uitgang passeerden ze het huisje van Morre (onze grootste, sterkste krachtpatser) en gelukkig werd die gealarmeerd door het gemekker van de schapen. Hij is gaan schreeuwen. Onmiddellijk werden de Peulen wakker. Zij kwamen aanrennen met hun machetes en stokken. De dieven zijn gevlucht met achterlating van hun schoenen, touwen en . . . de schapen. Onze schapen waren gered. We hebben geen schade aan hun kunnen vaststellen.”

Baba: 2^e gebeurtenis “Op de dag van Tabaksy, zaterdag. Weer is er een dief gekomen om schapen te stelen. Echter deze keer niet binnen de muren maar daarbuiten. Sekou en zijn broertjes en zusjes hoedden onze schapen achter ons terrein waar ze gras aten. De dief is gekomen en heeft hun bedreigd en maakte aanstalten de schapen mee te nemen. De kinderen hebben om hulp geroepen. Weer zijn de Peulen naar buiten gestoven met hun messen en stokken en hebben de achtervolging ingezet achter de vluchtende dief aan. Hij heeft het niet tot ver gebracht en ze hebben hem vastgebonden. Een deel van de mannen wilden hem ter plekke doden, ( niet ongewoon in Mali op het platteland), anderen zeiden dat de principes van Here Bugu gehandhaafd moesten worden en er niet gedood mocht worden. Er ontstond een heftige, agressieve ruzie tussen de mannen. De kinderen zijn om de dief gaan staan en begonnen te zingen: A Here Bugu on ne frappe pas (op Here Bugu wordt niet geslagen). Toen heeft één van de mannen mij, Baba,  gebeld. Mijn broer is er heen gereden en heeft de dief opgehaald zodat de rust kon weerkeren. Bij mij thuis heb ik hem water gegeven en tijd om te kalmeren. Toen heb ik met hem gesproken. Ik moest weten waarom hij wilde stelen en waarom onze schapen. Hij was tussen de 22 en 25 jaar oud.”

Baba: Mijn dief  “De jongeman komt uit Guinee (een West Afrikaans land ten zuiden van Mali, afstand 3000 km). Hij komt uit een arm gezin. Zijn familie heeft geld bij elkaar gesprokkeld en hem aangewezen om naar Europa te sturen. Daar is iedereen rijk denken zij en kan hij geld naar huis sturen. Hij is op weg gegaan. In het Noorden van Mali ligt de stad Timbouctou. Daarvandaan brengen mensensmokkelaars je door de woestijn naar de kust van Noord Afrika en kun je met een bootje verder. In Timbouctou is hij beroofd van al het geld van zijn familie, zijn telefoon en zijn spullen. Hij is aan de terugweg begonnen maar kan niet met lege handen thuiskomen. In Mopti levert het stelen van schapen nu geld op in verband met het offerfeest. Na het verhoor heb ik mijn dief meegenomen naar het politiebureau. Ik had hem beloofd dat ik bij hem zou blijven en dat ik zijn belangen zou behartigen. Op het politiebureau wilden ze ons eigenlijk niet hebben. “Je had hem moeten doden” zeiden ze, “wat moeten wij hiermee?”. Er ontstond een enorme discussie. Toen heb ik het politiebureau van Sevaré gebeld, want daar ken ik wat mensen. Telefonisch heb ik ze voorbereid, dat was beter. De dief heeft mij het telefoonnummer gegeven van zijn familie. Ik heb ze gebeld met de luidspreker aan. Alle politiemannen stonden om ons heen. Ik heb de ouders verteld wat er gebeurt was. Ik weet dat de meeste mensen hun zoon, die ze nu beschouwen als “een loser” niet terug willen hebben. Ze dachten dat hij al lang in Europa was en gauw geld zou sturen. Het was een lang gesprek en iedereen luisterde gespannen mee. Tenslotte is afgesproken dat één van de familieleden de lange reis zal ondernemen om hem op te halen. Onder die voorwaarde levert de politie hem niet uit aan de grote gevangenis met een zekere dood tot gevolg. Een dood voor niets. Hij blijft voorlopig op het bureau. En ik zal de volgende week veel gesprekken met de Peulen moeten voeren om ze te kalmeren. Zo verliep mijn feestdag.“

Here Bugu

Aldus het verslag van Baba. En zo is op de dag van het offerfeest bij velen rondom Here Bugu het gesprek op gang gekomen over de principes van Here Bugu. Het is niet de eerste keer. Ik kan jammer genoeg niet alles online delen uit veiligheidsoverwegingen. Maar we zullen verhalen blijven vertellen. Verhalen over het ‘menselijke’, ‘het mooie’. Verhalen die ontroeren en laten zien dat zelfs in de grootste duisternis verandering mogelijk is. Baba en de kinderen van Here Bugu doen het ons voor.